De hele geschiedenis van het postvervoer in Nederland

De postgeschiedenis van Nederland strekt zich uit van het heden tot de tijd, dat de Romeinen het zuiden van de lage landen beheersten. Berichtenverkeer heeft immers in elke tijd (behalve in de prehistorie) bestaan. De manier hoe de berichten verspreid werden, was echter zeer tijdsafhankelijk. De postgeschiedenis vormt daarmee een afspiegeling van de algehele geschiedenis. Ontwikkelingen als de opkomst van steden en staten of het uitbreken van de wereldoorlogen hadden vrij directe gevolgen voor het verloop van het posttransport.

De centrale kwestie bij de postorganisatie

De posterijen kennen twee kanten van dezelfde medaille. Aan de ene kant is een postorganisatie er namelijk ten dienste van de maatschappij, waarbinnen zij voor het postvervoer zorg draagt. Aan de andere kant moet een postdienst winst maken voor degene die haar in zijn bezit heeft.

Winst maken versus het dienen van de maatschappij

Winstgevendheid en dienstverlening ofwel de economische en sociale functie van het postbedrijf vormen in praktijk niet zelden een tegenstelling, waarbij het zwaartepunt van tijd tot tijd kan verschuiven. Aan het begin van de negentiende eeuw moest de post namelijk vooral geld opleveren voor de staat, terwijl dit in de tweede helft van de negentiende eeuw omsloeg naar een nadruk op dienstbetoon. Tekenend voor deze tegenstelling is dat de postmaatschappij nu eens onder het ministerie van Binnenlandse Zaken viel en dan eens beheerd werd door het ministerie van Economische Zaken of het ministerie van Financiën.

De geschiedschrijving over de post

De postgeschiedenis is redelijk uitgebreid onderzocht door historici. Verscheidene proefschriften zijn in Nederland geschreven over het postale verkeer en diverse gepopulariseerde boeken zijn gepubliceerd bij onder meer jubilea (zoals het 200-jarig bestaan van het postbedrijf). De postgeschiedenis is daarmee een kleine, maar bruisende tak binnen het wetenschappelijke bedrijf van de geschiedbeoefening.